u son yıllarda “şehir” sözünün yavaş yavaş değer kaybettiğine şahit oluyoruz. Yazı dilimizde “şehir” yerine daha çok “kent” sözünün kullanıldığı göze çarpıyor. “ Şehir” sözü dilimize birçok yeni biçimler kazandırmıştır. “şehirci, şehircilik, şehirlerarası, şehirleşme, şehirleşmek, şehirli” gibi. Bu söz, üzerinde yaşadığımız yurt topraklarında yer adı olarak da geçer: “Akşehir, Akçaşehir, Alaşehir, Beyşehir, Eskişehir, Karacaşehir, Kızılcaşehir, Yenişehir”.
“Şehir” sözü yer adlarında “Şar” biçiminde de kullanılır: “Akşar, Akçasar, Alaşar, Eskişar, Karacaşar, Kızılcaşar, Yenişar.” Sözlüğümüzde ve yer adlarımızda bu kadar yaygın olarak geçen “şehir” sözünün gözden düşmesinin sebebi nedir?.
“Şehir” Farsçadan alınma bir sözdür. “şehir”’in yabancı bir söz olarak yavaş yavaş değerden düştüğü açıktır.
Buna karşılık “kent” sözü Türkçe midir?
Farsçadan gelen “şehir” adının yerine geçen “kent” sözü Soğdakça KND biçiminden Türkçeleşmiş bir sözdür. (Soğdakça Sogdiana’da konuşulan eski bir İran dilidir).
“Şehir” gibi, “kent” de yer adlarımızda rastlanan bir sözdür. Ancak, “kent”’in yer adlarında dar bir alanda kaldığını görüyoruz: “Akcakent, Çukurkent, Kızılcakent, Kızılkent”.
Eski ve yaygın “şehir” sözünü Farsçadır hükmüyle öldürmek isteyenlerin aldandığı anlaşılıyor. “şehir” sözü ne ölçüde yabancı ise, “ kent” sözü de o ölçüde yabancıdır. Eski Türkler kurdukları şehirlere “balık” adını verirlerdi. Bu ad “ beşbalık, hanbalık, gibi eski yer adlarında kullanılmıştır.
Yabancı kökenlerden gelen “şehir ve kent” yerine eski Türkçe “balık” sözü diriltemez. Türkçe “balık” “şehir” olarak ölmüştür.
Çünkü sözler de doğarlar, yaşarlar ve ölürler.
Prof. Dr.Hasan Eren
