ski Yugoslavya’nın ve bugün Sırbistan’ın başkenti olan Belgrad bir zamanlar tam bir Osmanlı-Türk şehriydi. 8 ortodoks kilisesi ve 1 havraya karşılık 217 camii ve mescid vardı. Osmanlı’nın yıkılışından sonra Sırplar hemen hemen bütün camii ve mescidleri ortadan kaldırdılar. Aşağıda Evliya Çelebinin Belgrad hakkında yazdıklarını okuyacaksınız:
————–
Belgrad, Semendire sancağının merkezidir. Sancak beyi, isterse Belgrad’da, isterse az güneyindeki Semendire’de oturur.
Sancak, Budin (Macaristan) eyâletine bağlıdır. Bâzan Rumeli eyâletine bağlanmıştır. En mühim sancaklardandır. Bâzan Belgrad kalesine vezir payesinde muhâfız gönderilir. O zaman sancak beyi, Semendire’ye çekilir. İkinci Murâd, oğlu Fâtih, oğlu İkinci Bâyezid bu Macaristan kalesini üç defa muhasara etmiş, alamamışlar, Kanûni Sultân Süleyman, ilk sefer-i hümâyûnunda 1521 ‘de fethetmiştir.
Orta Avrupa’ya ve Macaristan’a açılan kapı ve kilit noktasıdır. Tuna ile Sava’nın birleştiği yerde, her iki nehrin güney kıyısındadır. 116 kule, 5.060 mazgal, 4 kat ihtiva eden kalesi, Osmanlı’nın en müstahkem kalelerinden biridir. İçinde Belgrad Fâtihi’nin iki Sultân Süleyman selâtin camii ve ayrıca üç câmî daha vardır.
Zirâ Avrupa seferlerinde Belgrad’da, gerçek bir ordu birikir. Kale dibindeki mahzen, 3.000 esir alır. Kaledeki her sınıf asker dışında Semendire sancağından 2.000 tımarlı sipahisi çıkar.
Sancak beyi, devletin en mühim sancak beylerinden biridir, yıllık tahsisatı 540.260 akçadır, görevinden ayrılırsa hemen bir eyâlete beylerbeyi gider.
Şehir ve kalede 150.000 kadar nüfus yaşar. Avrupa’nın en büyük şehirlerindendir. 17.000 ev, 160 saray ve konak, 28 câmî ve 189 mescid, 17 medrese, 270 mekteb, 17 tekke, 26 çeşme, 600 umûmi musluk, 8 Ortodoks kilisesi, 1 havra, 11.000 kuyu, 6 kervansaray, 7 misafir hanı (otel), 21 işhanı, 3.700 dükkanlı çarşı vardır. Sokollu Kervansarayı, şehrin dışında ayrı bir kale gibidir, 1.660 odası vardır.
Sultân Süleyman Kervansarayı, buna yakın büyüklüktedir. Zirâ, Orta Avrupa’ya giden ve oradan gelen bütün kervanlar Belgrad’da konaklar. Antrepoları, orduya âid tophaneler, dökümhaneler, görülmeye değer yerlerdir. Şeyhülislâm Adanalı Abdürrahim Efendi’nin türbesi Belgrad’dadır.
Aşağı Şehidlik bir ibret yeridir. 1456’da Fâtih’in 2. Belgrad muhasarasında şehid düşen binlerce asker buraya gömülmüştür. 65 yıl sonra 1521 fethinde şehid düşen binlerce asker de, Sultân Süleyman’ın emriyle, onların üstüne defnedilmiştir ki, kucak kucağa yatsınlar, zirâ evvelki şehidlerin torunlarıdır. Bir hamaset sahasıdır ki, tasviri kaleme sığmaz.
Evliya Çelebi
