15. Asırda Balkanlar ve Rumeli’de Türk varlığı

alkanlar ve Rumeli bir zamanlar tam manası ile bir Türk yurduydu. Osmanlı Devleti Rumeli’nin fethinden sonra Anadolu’dan pek çok yörük Türkmen aşiretini bir plan ve program dâhilinde bu bölgeye yerleştirdi. Türk nüfusunun artması ile Türk şehirleri teşekkül etmeye başladı. Kurulan bu şehirlerde pek çok cami, mescit, medrese, han, hamam, köprü gibi dini ve sosyal tesisler inşa edildi.

Osmanlı Devleti döneminde Türkler’in Rumeli’ye yerleşmesi, muayyen bir devrede olmayıp devletin sevk ve idaresinde sistemli bir şekilde senelerdir devam etmişti. Halkın en verimli sahalarda çalışması harap yerlerin imara ve boş sahaların iskâna açılması yanında, yabancı unsurların bulunduğu yerlerde, bir bakıma o bölgenin sîyasi ve askeri emniyetini sağlamak gibi gayelerle yapılan bu yerleştirmenin Osmanlı Devleti’nin kuruluş yılından itibaren yapıldığı, “ Vekâi’ nameler” ve “Tahrir defterleri” ndeki bazı kayıtlardan anlaşılmaktadır.

Bugün Bulgaristan topraklarında kalan, Sofya, Filibe, Eski Zağra, ve Tatar Pazarı’nın 15. asırda tamamına yakının Türklerle meskûn olması, Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükseliş devirlerinde, Anadolu’dan Rumeli’ye gerçekten Büyük miktarda Türk unsurunun göçüp yerleştirdiği göstermektedir.

15. asırdaki nüfus yapıları tetkik edilen bu şehirlerde, yüksek Türk nüfusu yanında, dini ve sosyal tesislerin de sayıca bir hayli fazla olması, bunların her bakımdan bir Türk-İslam şehri hüviyetinde olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Ne yazık ki 19 ve özellikle 20. Asırda harpler ve göçler neticesinde bir zamanlar Balkanlar ve Rumeli’de ekseriyetde olan Türk nüfusu maalesef bugün azınlığa düşmüştür.

Belirtilen bu şehirlerin 15. Asırdaki Türk nüfus miktarı ve Türk mahalle mevcudu aşağıda gösterilmiştir.

İncelenen Şehirler Ve Yıllar:  Sofya-1544 Toplam nüfus  : 7000-7300 Türk           :  5840  Gayri müslim  :  876 Yahudi         :  584  Eski Zağra-1570 Toplam nüfus : 3100-3300 Türk           : 3200  Gayri müslim  : 100 Mahalleler: Sofya- 1530 Toplam mahalle : 32 Türk            : 18 Gayri müslim   : 14 Eski Zağra-1516 Toplam mahalle  : 18 Türk             : 18

Filibe-1516 Toplam nüfus  : 5000- 5500 Türk           : 4500  Gayri müslim  : 500 Yahudi         : 160 Çingene        : 175 Tatar Pazarı-1570 Toplam nüfus : 1100-1200 Türk          : 1100  Gayri müslim : 100 Filibe-1485                          Toplam mahalle : 30 Türk             : 26 Gayri müslim    : 4 Tatar Pazarı-1570               Toplam mahalle  : 14 Türk              : 13 Gayri müslim     : 1

Her dört şehirdeki mahallelerde dikkati çeken husus, Türk ve gayri müslim mahallelerin ayrı ayrı olmasıdır. Yani Türk mahallerinde hiçbir gayri müslim bulunmamakta; kezâ, gayri müslim mahallelerinde de hiçbir Türk nüfus yer almamaktaydı. Bu durum Hıristiyan unsurun İslamlaştırma gibi bir politikaya maruz bulunulmadığının açık bir delilidir.

Kaynak: İlhan Şahin-Türk Dünyası Araştırmaları-48