3 harbi sırasında Kars cephesinde General Loris Melikov
1877 yılı Eylül’ü sonlarında Rusya’dan gelen yeni takviyeleri de alarak
kuvvetlerini 56 tabur, 13 Dragon süvari grubu, 84 sotni ve 30 batarya yapmış,
başka bir ifadeyle emrinde 43,000 piyade, 13.000 süvari ve 240 top toplamışdı.
Oysaki Ahmet Muhtar Paşanın kuvvetleri 64 tabur (84.000
piyade), 2.000 süvari, 6.000 atlı milis ve 96 topdu. Bu kuvvetlerin ortalama
yarısı Kerhane-Dünyalık bölgesinde seyyar, geri kalanı Küçük Yahni, Kızıl Tepe
ve İnalı Tepe arasındaki savunma hattındaydı.
Ruslar, bu dağılımı, esas itibariyle biliyor ve Vezirköyün
ele geçirilmesiyle Ahmet Muhtar Paşanın ikmalini yaptığı Kars’la bütün
bağlantısının kesileceğini hesaplıyordu. Çünkü aralarından Vezirköye giden ana
yolun geçdiği Avliar ve Büyük Yahni Tepeleri çok zayıf kuvvetlerle tutulmuştu.
23 Eylülde Ruslar, Paşayı geriden çevirmek için 5 tabur, 2
istihkâm bölüğü, 2 kazak alayı ve 12 top ayırdılar. Bu harekâtı haber alan
Ahmet Muhtar Paşa da 35-36 Eylülde 6 tabur, 3 süvari grubu, 6 top ve birkaç yüz
milisi Digorçay boğazında mevzilenmeye yolladı.
Ruslar, Avliar’ı ele geçirmek için iki Yahni tepeleri
arasından saldırıya geçmeyi planlamış ve 2 Ekimde erken saatlerde Türklere baskın
yapmayı düşünmüşlerdi. Oysaki arazinin güçlükleri ve susuzluk Rusları epey
yıprattı, bu yüzden de Türk kuvvetleri taarruzu karşılamak ve hazırlanmak için
yeterli zamanı buldular.
Saat sekiz de Rus süvarileri ve piyade kuvvetlerinin bir
kısmı geri atıldı. Saat onda Türk süvarileri taarruzu karşılamak ve hazırlanmak
için yeterli zamanı buldular. Saat sekizde ateş menziline kadar geriletti.
Rus süvarileri Küçük Yahnideki Türk
mevzilerine girebildiyse de ancak çok yorgun ve kırılmış olan kendi piyadesinin
geri çekilmesini desteklemekle yetinmek zorunda kalmışdı.
Ertesi gün, öğleden sonra Ahmet Muhtar Paşa Büyük Yahniler
yönünde taarruza geçti, buradaki bir kısım Rus mevzilerini ele geçirmeyi
başardı. Susuzluk sebebiyle çok zor duruma düşmüş, ileri derecede yorgun,
ümitsiz ve korku içinde, büyük kayıplar veren Rus kuvvetlerinin
döğüşemiyeceğini anlayan Grand Dük Micheal, geri çekilme emri vermişdir. Bu
yüzden Ruslar 4 Ekimde yeniden saldırıya geçememiş, Kurudere-Oğuzlu hattına
kadar genel bir geri çekilme yapmışlardır.
Yahniler zaferinden sonra Ahmet Muhtar Paşaya Sultan Abdulhamid Han tarafından “Gazi” unvanı
verilmiştir. Bu savaşta Türk kuvvetleri 5.000’e yakın kayıp vermiş, Ahmet
Muhtar Paşanın elinde 42 tabur ve 5.000 süvari kalmıştır. Bu zayıf kuvvetler, 15 mil uzunluğunda bir cepheyi
tutmak zorundaydılar. Bu durum karşısında Paşa, Alacadağ’daki müstahkem mevkie
çekilmeye karar verdi.
