smanlı Devleti’nin 1868 Tuna Vilâyeti(bugünkü Bulgaristan ve kısmen Romanya) “Sâl-nâmesi”de (yıllık), eyâletin bâzı şehirlerindeki yanlız faal hâlde olan Müslüman Türk eserlerinin bâzıları aşağıdadır.
Sofya‘da: 44 câmî, 4 medrese, 8 mekteb;
Şumnu‘da: 40 câmî, 6 medrese, 22 mekteb;
Tırnova‘da: 31 câmî, 7 medrese, 19 mekteb;
Ruscuk‘da:30 câmî, 6 medrese, 9 mekteb;
Vidin‘de: 24 câmî, 1 medrese, 12 mekteb;
Hacıoğlupazarı‘nda: 20 câmî, 4 medrese, 12 mekteb;
Lofça‘da: 20 câmî, 4 medrese, 11 mekteb;
Ziştovi‘de: 19 câmî, 1 medrese, 3 mekteb;
Varna‘da: 19 câmî, 1 medrese, 12 mekteb;
Plevne‘de: 18 câmî, 3 medrese, 4 mekteb;
Eskicuma‘da: 17 câmî, 6 medrese, 6 mekteb;
Köstendil‘de: 16 câmî, 2 medrese, 7 mekteb;
Pravadi‘de: 11câmî, 2 medrese, 3 mekteb;
Balçık‘da: 10 câmî, 1 medrese, 3 mekteb;
Servi‘de: 10 câmî, 1 medrese, 5 mekteb;
Samakova‘da: 10 câmî, 2 medrese, 3 mekteb;
Berkofça‘da: 9 câmî, 1 medrese, 5 mekteb;
Osmanpazarı‘nda: 8 câmî, 3 medrese, 8 mekteb;
Vraca‘da: 7 câmî, 1 medrese, 5 mekteb;
Lom‘da: 5 câmî, 1 medrese, 2 mekteb;
Tutrakan‘da: 3 câmî, 1 medrese, 4 mekteb;
Babadağı‘nda: 3 câmî, 5 mekteb;
Rahova‘da: 3 câmî, 1 medrese, 1 mekteb;
İhtiman‘da: 2 câmî, 2 medrese, 2 mekteb;
Köstence‘de: 2 câmî, 3 mekteb vs.vs.
Bulgaristan’ın hemen her tarafında pek çok Osmanlı eseri bulunmaktaydı. Mesela Ricaut (II.608) diyor ki: “Sofya şehri o kadar Türk’tür ki, Türkler’den öncesine ait bir şey görmek mümkün değildir.”
Fakat Osmanlı devletinin yıkılışı ve II. Dünya savaşından sonra komünist rejimin gelmesiyle pek çok tarihi Türk eseri yıkılarak ortadan kaldırılmıştır.
Bugün Sofya’da sadece 1 tek câmî vardır.
Yılmaz Öztuna
