8 Mayıs 1918’de müstakim Azerbaycan devletinin temelleri atılmış, tarihteki ilk Türk Cumhuriyeti kurumuştu. Komünist ihtilâlin ilk yılı idi.
Ayılar, kuzu postundan henüz çıkmamışlardı. Lenin ve Stalin,
Rusya’daki Müslüman Türlere hitaben müşterek imzalı bir beyanname yayınlamış,
her milletin kendi kendini idare etmekte hür bırakılacağını vaad etmişlerdi;
imzalarının mürekkebi kurumadan verdikleri söze ihanet ettiler.
Kızılordu,
diğer ülkelerde de yaptığı gibi, iki yıl sonra, genç Türk Cumhuriyetinin üstüne
saldırdı ve 27 Nisan 1920’de Azerbaycan’ın son istiklâl devresi sona erdi.
Azerî Türkleri, 28 Mayıs’ı bir istiklâl ve hürriyet günü
olarak, kendi deyimleri ile “Azadlık” günü
olarak her yıl kutlarlar… Acılarını yüreklerine gömer, geleceğe ümitlerini
tazelerler. Bu yılın (1969) 28 Mayısında, Azerbaycan Kültür Derneği Başkanı Dr. Mehmet
Kengerli ve Genel Sekreter Ahmet Karaca imzası ile yayınlanan bir bildirinin
bazı bölümlerini alıyorum. Bilhassa gençlerimizin ibretle okuyacaklarını ve
gerekli dersin çıkarılacağını umarım:
“Türk
milliyetçiliğinin ve demokrasinin devletin esası olduğunu ilân eden Azerbaycan
Cumhuriyeti, 23 aylık bir süre içinde sosyal, ekonomik ve kültürel meseleleri
büyük bir titizlikle ele almış, Türklük, millî kültür ve millî tarih esasına bağlı
bütün müesseselerini kurarak, Azerbaycan’lıların gönüllerinde Türkçülük meş’alesini
yakmıştır. Azerbaycan Türkleri’nin bu mes’ud devlet hayatı maalesef kısa
sürmüş, kızıl Rus orduları hâline getirmişlerdir…
Yeraltı ve yerüstü bütün
serveti, maddî ve manevî bütün değerleri Komünist Rus emperyalizmi tarafından
sömürülen Azerbaycan Türkleri, bu kızıl zulüm karşısında yılmamış, Bolşevik
istilâcılarına karşı 49 yılda tam 56 defa ayaklanmışlardır. Fakat bu istiklâl
ve hürriyet hareketi her defasında kanlı bir şekilde komünist Ruslar tarafından
bastırılmıştır.
Azerbaycan Türkleri,
insanlara hürriyet ve milletlere istiklâl güneşinin bütün dünyayı bir gün
aydınlatacağına, vatanları istilâ edilmiş olsa bile bir kere yükselen üç renkli
Ay-Yıldızlı bayrağın ebediyen dalgalanacağına inanmaktadırlar. Azerilerin bu
istiklal ve hürriyet mücadeleleri yeniden var olma mücadelesidir ve komünist
Rusya yıkılıncaya kadar devam edecektir.”
Not: Galip Erdem bu makaleyi 1969’da yazdı. Bugün Sovyetler dağıldı. Azerbaycan, azatlığına ve istiklaline kavuştu. Bugünü göremeyen şehitlerin ve Galip Erdem’in ruhları şâd olsun.
Galip Erdem
