Şafiî mezhebi fıkıh, tefsîr ve hadîs âlimlerinden. İsmi, Ömer bin Muhammed bin Abdullah bin Muhammed bin Abdullah bin Nasr olup, künyesi Ebû Şücâ’ el-Bistâmî’dir. 485 (m. 1092)’de Bistam’da doğdu. Daha sonra Belh’e yerleştiği için Belhî denilmişdir. Çeşitli âlimlerden ilim öğrendi. 562 (m. 1167) senesi Rebî’ül-âhır ayının sonlarında, orada vefât etti.
Ebû Şücâ’ ( radıyallahü anh ), babasından, Ebü’l-Kâsım bin Muhammed el-Halîlî, İbrâhim bin Muhammed el-İsfehânî, Ebû Hâmid Ahmed bin Muhammed eş-Şücâî, Ebû Nasr Muhammed bin Muhammed el-Mâhânî ve daha başka âlimlerden ilim öğrendi. Ebû Ca’fer Muhammed bin Hüseyn es-Simincânî’den Şafiî fıkhını öğrendi.
Ebû Sa’d bin es-Sem’ânî ve onun oğlu Abdurrahîm, İbn-i Cevzî, Abdülmuttalib el-Hâşimî, Şeyh Tâcüddîn el-Kindî, Ebû Ahmed bin Sükeyne, Ebü’l-Feth el-Mendâî, Ebû Ravh Abdülmu’ız el-Heravî ve pekçok âlim de Ebû Şücâ’ el-Bistâmî’den ilim öğrenip rivâyette bulundular.
İbn-i Neccâr onun için şöyle buyurdu: “Ebû Şücâ’ Ömer bin Muhammed; tefsîr, hadîs ve fıkıh ilimlerinde zamanının İmâmı idi.”
İbn-i Sem’anî ise, “O, bütün iyilikleri kendisinde toplayan, güzel huyları cem etmiş, ince görüşlü bir müftî, muhaddis, müfessir, vâ’iz, edîb ve şâir olan bir zâttır” buyurmuştur.
Yine İbn-i Sem’ânî buyurdu ki: “O, bütün bu faziletlerle beraber, ahlâkı ve kendisi güzel, sohbeti arzu edilen, zâhirî ve bâtınî (içi ve dışı) temiz, sözleri ve yazıları fasîh, fâideli nükteleri çok, ihtiyâr olduğu hâlde hadîs-i şerîf aramada ve ilim öğrenmede hırslı bir zât idi. Ondan; Merv, Herat, Buhârâ ve Semerkand’da çok şeyler yazdım.”
Başka bir defasında da; “Tam bir vera” ile beraber, faziletleri kendisinde toplayan, onun gibi bir kimse (bu zamanda) bilmiyoruz” buyurmuştur.
Ebû Şücâ’ el-Bistâmî ( radıyallahü anh ): Şemail (Peygamberimizin ( aleyhisselâm ) mübârek vücut şekilleri), İbn-i Heysem ve İbn-i Küleyb’in müsnedlerini rivâyette zamanının bir tanesi idi. Belh şehrinde şeyhlik onunla son buldu. Onun gibisi bir daha görülmedi.
Lukatât-ül-ukûl ve Mezâlik-ül-uzle, Edeb-ül-marîz vel-âid, Kitâbü min elf-il-uzle gibi, te’lîf etmiş olduğu kıymetli kitapları vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-7, sh. 248
2) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 313
3) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 206
4) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1318
5) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 784
6) Keşf-üz-zünûn sh. 48, 1464, 1659
